Fragmenty niektórych recenzji książek

Krzysztof Kąkolewski: - Książka Tajemnica śmierci ks. Zycha jest cenna, bo możemy z niej dowiedzieć się samej prawdy o systemie komunistycznym. Gdybym miał fundusze, nagrodziłbym autora polskim Noblem za literaturę faktu (Express Wieczorny 13 07 1995).

Wiesława Kwiatkowska: - W książce Pierwszy Grudzień Jaruzelskiego pokazane zostało, jak doszło do wydania wojny narodowi, kto kierował działaniami wojska i milicji oraz jak to było z ofiarami. I jest to szczególnie ważne, bo w przeciwieństwie do dobrze znanego Marca’68 (nikt wtedy nie zginął) o Grudniu’70, który pochłonął wiele ofiar, mało kto w Polsce wie… (Magazyn SO-LIDARNOŚĆ Regionu Gdańskiego nr 5/2001).

Teresa Muszyńska: - W książce Sam płonął i nas zapalał, autorowi udało się dotrzeć do spraw dotąd skrzętnie skrywanych przed opinią publiczną... Powstała książka, która zapada głęboko w serce i niepokoi sumienie, prowokuje do niewygodnych pytań (Gazeta Współczesna 02 02 2001).

Jerzy Kłosiński: - Książka Branacha jest dokumentem pisa-nym ręką sprawnego reportera, który dociera wszędzie tam, gdzie trzeba dotrzeć, aby poznać prawdę. Zbiera relacje świadków, wgłębia się w archiwa, kojarzy zdarzenia, których nie chciała lub nie umiała kojarzyć prokuratura... Beletrystyczna sprawność autora, przy zupełnie sensacyjnych, nowych faktach dotyczących za-bójstwa ks. Suchowolca, nadaje książce duży walor czytelniczy... Jest lekturą wstrząsającą (Tygodnik Solidarność 16 03 2001).

Jan Leończuk: - Niezwykła to książka, jak i niezwykły jest jej autor od lat odtwarzający z ogromną wnikliwością kulisy zbrodni popełnionych na kapłanach... Miejmy nadzieję, że książka nie pozwoli wymazać z pamięci ideałów, którymi żył bohaterski kapłan i utrwali testament polskiego duchownego i czasy heroicznych wyborów (Czas Miłosierdzia nr 3/2001).

Tadeusz Skutnik, eseista, krytyk literacki: - Książki Zbigniewa Branacha - rezultaty dziennikarskich śledztw - cechuje duża przymieszka emocjonalności i stylistycznego patosu, których on zresztą stara się unikać. Jakby emocje i patos były czymś nieprzystojnym. Nie są - ogólnie biorąc. Niemniej do przedmiotu jego badań nie najlepiej przystają. Branach to czuje i stara się być powściągliwy. Do tego przedmiotu najlepiej przystaje brzytwa… (Dziennik Bałtycki 23 02 2001).

Włodzimierz Paźniewski: - Zbigniew Branach uprawia specyficzny gatunek literacki. Można go nazwać prozą dokumentalną. Autora interesują przede wszystkim dramatyczne i do końca nie wyjaśnione zdarzenia z najnowszej historii Polski... Rzetelnie udokumentowana książka Sam płonął i nas zapalał, może być cennym źródłem wiedzy dla historyka... Prywatne śledztwo, prowadzone przez Branacha, podąża wieloma tropami... W istocie książka jest pracą o najnowszej historii Polski, o jej mrocznych stronach (Gość Niedzielny 15 04 2001).

Jarosław Wierzchołowski: - Wydawałoby się, że mamy do czynienia z jeszcze jedną książką o Grudniu, mówiącą o znanych już faktach. Tymczasem książka Zbigniewa Branacha (Oskarżony Jaruzelski i inni…) pokazuje tragedię roku 1970 w sposób niezwykły… Czyta się (ją) jak dobry kryminał. Branach tworzy pasjonującą historię, której tragiczny finał niestety wszyscy znamy. Towarzyszy generałom w naradach sztabowych, odprawach… To po-zwala nam niemalże odczuć atmosferę tamtych dni, ale też poznać sposób rozumowania i sylwetki ludzi, którzy dziś odpowiadają za sprawstwo kierownicze masakry (Magazyn SOLIDARNOŚĆ Regionu Gdańskiego nr 11/2002).

Jaromir Kwiatkowski: - To trzecia książka tego autora o Grudniu’70. Najnowszą - tak jak i poprzednie - przeczytałem jednym tchem… Jak to dobrze, że istnieją tacy autorzy jak Branach, dzięki którym bolesne rany najnowszej historii Polski nie zarastają blizną niepamięci. Wybitny reportażysta w sposób pasjonujący, z wielką pedanterią i szacunkiem dla szczegółu przedstawia zapis pięciu tragicznych dni (Dziennik NOWINY 19 12 2002).

Jerzy Kłosiński: - W książce Piętno księżobójcy, autor opisuje nie tylko okrucieństwo mordu na księdzu Popiełuszce… Bada przebieg dwudziestu lat śledztwa… Wskazuje winnych, a jego zarzuty sięgają najwyższych stanowisk w państwie. Branach nie boi się mocnych słów… Autor relacjonuje w sposób pasjonujący, ale też i mrożący krew w żyłach przygotowania do zbrodni, zatrzymanie samochodu księdza, pojmanie, ucieczkę Waldemara Chrostowskiego. No i oczywiście przerażające szczegóły męczeństwa księdza podczas drogi do tamy we Włocławku. Lektura nie jest łatwa, choć z drugiej strony książkę czyta się jak powieść sensacyjną. Większość faktów i szczegółów dotyczących śmierci kapelana SOLIDARNOŚCI opisywanych przez Branacha, nie jest znana powszechnie. Niezależnie od wszystkich innych jej walorów, ta książka musiała powstać choćby po to, by te fakty stały się znane (Tygodnik Solidarność 21 10 2005).

W książce: MIT OJCÓW ZAŁOŻYCIELI - AGONIA KOMUNIZMU ROZPOCZĘŁA SIĘ W GDAŃSKU, autor dokonuje swoistej reinterpretacji zapoczątkowanych w Polsce wydarzeń, które doprowadziły do upadku komunizmu w Europie. Demistyfikuje fałszywych „ojców założycieli” SOLIDARNOŚCI i przywraca pamięć o marginalizowanych Wolnych Związkach Zawodowych. - Ta książka wymyka się podziałom gatunkowym - pisze recenzent. - Z reportażu mamy tu opisy, wtrącone słowa strajkujących lub wypowiedzi partyjnych prominentów. Mimo tego autor dąży do objęcia całego tła oraz znaczenia Strajku Wielkiego. Jest to bowiem solidna praca z zakresu historii najnowszej. Sięganie do szczegółów przy jednoczesnym mocnym nakreśleniu perspektywy daje znakomity efekt: Branach nie tyle omawia, co cierpliwie i wszechstronnie objaśnia sierpniowe wydarzenia (…) Imponuje zegarmistrzowska wręcz robota nad użyciem historycznych materiałów (…) Książka w najoczywistszy sposób polityczna nie została spłaszczona i złożona na ołtarzach ani obowiązującej poprawności politycznej, ani też nie mniej dogmatycznej „politycznej niepoprawności”. Branach składa świadectwo wobec własnej wiedzy i sumienia. To drugie jest naturalnie jednostkowe, ale przekazana wiedza jest tak dalece poszerzona w stosunku do własnych doświadczeń autora, że jego głos ma wagę ponadjednostkową (…) „Niewygodna” wersja zdarzeń jest w tej książce przedstawiona interesująco, dobitnie i bez krzyku... To tylko godny uwagi materiał do sprawdzania różnych poglądów na teraźniejszość i przeszłość Polski. A że jest to zarazem niekłamana radość czytania - polecam tym bardziej (The seeker [?] Czyj jest Sierpień? BiblioNETka.pl23 03 2006). 

 

 

Ks. prof. dr hab. Dariusz Zagórski: Hipotezy, to nie fakty

Fragmenty laudacji wygłoszonej na promocji książki w toruńskim Dworze Artusa 2 grudnia 2014 roku.

[...] Życie księdza Jerzego, jego odwaga i tragiczna śmierć z całą pewnością uformowały mnie jakoś dogłębnie i zwróciły uwagę na zagadnienie prawdy – przeciwstawione zakłamaniom i niedomówieniom, tak często serwowanym nie tylko przez ludzi minionego systemu, ale również dziś.

Z dotarciem do prawdy wiąże się z całą pewnością rzetelność poznawcza, która nie może bazować jedynie na przypuszczeniach, czy niepewnościach. Zwracali na to uwagę już starożytni, również pisarze wczesnochrześcijańscy – jak chociażby Klemens Aleksandryjski, który wyraźnie przypominał o tym, że są niejako dwa rodzaje wiedzy, poznania – jakim dysponować może człowiek, to jest wiedza pewna – gnosis i wiedza niepewna – oiesis – a więc mniemanie charakteryzujące ludzi mających tendencje do popadania w błędy.

Dzisiaj, gdy rozmycie prawdy dokonuje się na naszych oczach niejako codziennie, łatwo o przemycenie poglądów, które choć nie mają nic wspólnego z rzeczywistością, potrafią zasiać w człowieku wątpliwości, albo nawet od prawdy bardzo daleko odsunąć. Dobitnie w odniesieniu do wydarzeń bolesnego prześladowania i umierania ks. Jerzego Popiełuszki ukazuje nam to Autor prezentowanego dziś opracowania – Pan Zbigniew Branach.

Książka: Zlecenie na Popiełuszkę, to ważny głos w dyskusji nad możliwościami dochodzenia do prawdy i nad koncepcją zbliżania się do niej, wybrzmiewający w bardzo konkretnym kontekście wszystkich tych działań i przedsięwzięć, które miałyby na celu jej zafałszowanie. Autor nie waha się – respektując styl pracy badacza historii – zwrócić uwagę czytelnika na to, że hipoteza ma wtedy wartość, gdy znajduje odzwierciedlenie w faktach, nie zaś spekulacjach, u których podłoża leżą nawet najszlachetniejsze intencje. Ten swoisty motyw przewodni jego rozważań wpływa niejako na konstrukcję pracy, w której ogólnikowość wypowiedzi zwolenników „nowej prawdy” wyraźnie staje w opozycji wobec źródłowych potwierdzeń i uzasadnień. Wiarygodność Autora i jego zmysł uczciwego podejścia do śladów, jakie pozostawiło nam dziejowanie, zwiększa pokora badawcza, która nie ma na celu kwestionowania trudu i wysiłku dochodzenia do prawdy innych ludzi.

Pan Zbigniew Branach bez cienia przesady i nie dla uznania swej nieomylności stwierdza, że kibicuje każdemu, kto angażuje się w dociekanie prawdy, bo robotników na tym polu wciąż mało… Wyraźnie jednak i bezlitośnie demaskuje wizje historii tych, którzy sami siebie – jakby dla przeciwwagi – kreują na mających nie tylko klucz do prawdy, ale patent na prawdę jedyną. Ta swoista metaprawda – tak ją nazwę – niemal zawsze objawiana jest – co zaznacza Autor – w świetle reflektorów, a komunikaty specjalne klubu miłośników wersji alternatywnych historii najnowszej (s. 157), zawsze znajdą miejsce ich publikacji czy obwieszczenia. To, co charakteryzuje wspomniane nurty, to pompatycznie brzmiący dramatyzm mający zwrócić uwagę odbiorców tych newsów objawianych między innymi w banalnych pytaniach – nie wiedzieć zresztą do kogo adresowanych. Celem tych zabiegów jest zawsze wzbudzenie niepokoju i to nie tylko w głowach tych ludzi, którzy na badaniach historycznych mniej się znają, ale także w umysłach uczonych, zapominających chociażby o tym, że historia bazuje na źródłach, a jeszcze konkretniej - na źródłach takich, które zostały poddane krytycznemu osądowi.

Model działania owych miłośników „nowej prawdy” obrazują wypowiedzi z rozdziału książki zatytułowanego: Biskupi też w zmowie? Autor przytacza poglądy promowane przez Wojciecha Sumlińskiego, który za pewne uznaje jedynie datę i miejsce uprowadzenia księdza Popiełuszki. Wszystkie pozostałe fakty miałyby być natomiast kłamliwe. Jak więc argumentuje ów „świadek prawdy” swoje przemyślenia i jak je ugruntowuje?

Otóż już na samym początku zdradza swój brak obiektywizmu, gdy przyznaje się otwarcie w wypowiedziach do niezdrowego przywiązania do źródła swych informacji, prokuratora Andrzeja Witkowskiego, narażając się przez to na brak dystansu, krytycznej analizy i na zaniechanie konfrontacji z dorobkiem i opiniami niemałej przecież grupy śledczych.

Wszelkie głosy w dyskusji, kierowane są w stronę owej komitywy, a więc podważające wiarygodność jego twórczości, czy kwestionujące hipotezy prokuratora Witkowskiego, z góry skazywał na niebyt, zwalczając je, czy dyskredytując w bardzo niewybredny sposób. Zbigniew Branach zauważa, że z uporem dyskwalifikował wersję oficjalną okoliczności śmierci dziś błogosławionego. Prawda nieznana opinii publicznej, jest według Sumlińskiego dużo bardziej przerażająca, niż powszechnie przyjęta. A winni jej nie zostali ukarani, choć były i są ku temu podstawy, które ujawnił lubelski Instytut Pamięci Narodowej. Autor książki słusznie dopytuje o to: komu i gdzie ujawniono owe podstawy. Niestety w wypowiedziach Sumlińskiego nie znajdziemy na te pytania odpowiedzi.

Co najmniej dwuznacznie brzmi zarzut wtórującego Sumlińskiemu – prof. Mirosława Piotrowskiego z KUL skierowany w stronę członków Episkopatu Polski, posądzonych niejako o współudział i zaangażowanie w zbrodnię przeciw Jerzemu Popiełuszce. Jak słusznie zauważa Branach poprzestanie Piotrowskiego na określeniu „wielu hierarchów kościelnych” (mających być świadkami, czy współuczestnikami zbrodni) trudno zaliczyć do precyzyjnych. Zaraz zapala się lampka ostrzegawcza i pytanie o proporcje. Skoro wielu hierarchów jest za ukryciem prawdy, to ilu z tych niewielu jest za jej ujawnieniem?

Nie można też odmówić Branachowi racji, gdy wyżej cytowaną wypowiedź uznaje on za uogólnienie mające charakter hurtowego pomówienia. Zawsze też w takich momentach, dla zwiększenia „autentyzmu” wypowiedzi – padają zapewnienia autora takich koncepcji o przywiązaniu do wiary i Kościoła, Dekalogu i Bóg wie czego jeszcze.

Tego rodzaju styl „argumentowania”, pozbawiony jakichkolwiek podstaw Branach obnaża jeszcze wielokrotnie. Sprzeciwia się on chociażby metodzie stygmatyzowania ludzi opartej na domniemaniach, zastosowanej między innymi w odniesieniu do Waldemara Chrostowskiego, a także podważania uznanych autorytetów w wielu dziedzinach, które przysłużyć się mogły jeszcze pełniejszemu poznaniu prawdy i jej ujawnieniu.

Kończąc tę krótką analizę treści książki Zbigniewa Branacha pragnę podkreślić, że sprawa Popiełuszki wywoływała i będzie wywoływać mnóstwo kontrowersji. Dokąd żyć będą główni aktorzy ze sceny tamtych wydarzeń, dotąd skrzyżowane pozostaną niezwykle silne ich interesy, nie ułatwiające w żaden sposób rozwikłania bardzo wielu ciemnych stron owego dramatu. Dla nas badających historię życia i śmierci Ks. Jerzego ważnym jest jednak, by jak najbardziej obiektywizować proces poznawczy zmierzający do oddania prawdy o tamtych chwilach. Miłośnikom zaś gdybania wystarczy przypomnieć łacińskie adagium: contra fatum nullum argumentum, które winno przynajmniej w jakiejś mierze wpłynąć na ich obiektywizm i prawdomówność. Historię bowiem odtwarza się po śladach, które trzeba jednak w procesie powoływania się na nie - ujawniać. Inaczej – po prostu – traci się wiarygodność i autorytet.

Erazm Stefanowski ZBIGNIEW BRANACH W AUGUSTOWIE 17 III 2015

W poniedziałkowy wieczór 16 marca br. w augustowskiej siedzibie Stowarzyszenia Inicjatyw Społeczno – Gospodarczych im. Króla Zygmunta Augusta miało miejsce wyjątkowe spotkanie. Miejscowy Oddział Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana zaprosił do wygłoszenia prelekcji zatytułowanej „Ksiądz Popiełuszko nie był ostatni” Zbigniewa Branacha, wybitnego dziennikarza, który w 1980 roku jako reporter uczestniczył w strajkach sierpniowych na Wybrzeżu, był także przewodniczącym jednego z pierwszych kół NSZZ „Solidarność” w warszawskich mediach, zaś od połowy lat 90 postanowił skupić się na działalności pisarskiej. Jest dokumentalistą, publicystą, autorem kilkuset reportaży historycznych i słuchowisk, tekstów historycznych i książek o PRL-u, wśród których najznakomitsze tytuły to m.in.„Grudniowe wdowy czekają”, „Pierwszy Grudzień Jaruzelskiego”,„Piętno księżobójcy”, „Polityka strzelania” czy „Zlecenie na Popiełuszkę”, w którym jednoznacznie rozprawia się z tezami o innym, niż ustalony podczas tzw. procesu toruńskiego, przebiegu i dacie zabójstwa kapelana „Solidarności”.
Już na początku spotkania Zbigniew Branach podkreślił, że mimo iż proces był zmanipulowany, to od strony karnej śledztwo przeprowadzono właściwe, o czym świadczą opinie jego uczestników – Jana Olszewskiego i Edwarda Wende, będących pełnomocnikami rodziny zamordowanego ks. Jerzego Popiełuszki. Dziennikarz kilkakrotnie zwracał uwagę, że skrupulatna dbałość o każdy szczegół w pracy dziennikarza śledczego czy dokumentalisty, wskazywanie źródeł, dokumentów lub bezpośrednie spotkania ze świadkami wydarzeń, są nieodzowne w dążeniu do prawdy.
„Co to jest prawda?”- pytał Piłat Jezusa. „Ja jestem Drogą, Prawdą i Życiem”- odpowiadał Chrystus. „Proszę ojca, boję się, oni mi grożą, obawiam się nawet najgorszego, ale czy ja mogę zaprzestać głoszenia prawdy?”- na krótko przed śmiercią pytał ojca duchownego Warszawskiego Seminarium Metropolitalnego ks. Jerzy. W zasadzie mógł – przypominał Zbigniew Branach. Otrzymał przecież od przełożonych propozycję wyjazdu na studia do Rzymu. Odmówił, argumentując tym, że jako kapelan „Solidarności” nie może zostawić strajkujących robotników i ich rodzin, dla których był oparciem duchowym, autorytetem moralnym, wzorem patriotyzmu i niezłomności. Niektórzy dygnitarze partyjni, w przypływie proroczych wizji, potrafili nawet „wieszczyć”: „Zostaniesz bohaterem narodowym numer dwa – po Przemyku”, w związku z czym w rozmowach między sobą ponaglali jeden drugiego: „Załatw to, niech on nie szczeka”. Jednym z najgorliwszych prowodyrów nakręcania spirali nienawiści wobec Kościoła i kapłanów katolickich był Adam Łopatka, kierujący Urzędem ds. Wyznań. W swoim piśmie do Episkopatu Polski przestrzegał, że „tolerowanie i osłanianie kontrrewolucyjnej organizacji księży zmusi władze do podjęcia stosownych działań wobec osób do niej należących, a zwłaszcza wobec jej przywódców”. Podobne zdania wypowiadał prokurator Leszek Pietrasiński z Prokuratury Generalnej PRL.
Jeśli do tych głosów dodamy Jerzego Urbana, podpisującego się pod swoimi artykułami prasowymi pseudonimami, to mając takie usta, jak przypomniał Z. Branach, rozlew księżowskiej krwi był tylko kwestią czasu. Tak też niebawem się stało. 19 października 1984r. pod Włocławkiem trzech funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa w bestialski sposób zamordowało, a następnie wrzuciło do Wisły ks. Jerzego Popiełuszkę. W 2002 r. prokurator Andrzej Witkowski z pionu śledczego IPN w Lublinie zasugerował nową wersję zabójstwa ks. Popiełuszki, podważającą dotychczasowe ustalenia sądu w Toruniu, a mianowicie, że kapłan nie zginął 19, lecz 25 października, po kilkudniowych torturach w bunkrach w Borze Kazuńskim… Hipoteza ta została jednak skrytykowana jako niepoparta materiałem dowodowym m.in. przez Witolda Kuleszę i Krzysztofa Piesiewicza.
Pomoc w uprowadzeniu i współpracę z SB zarzucano również Waldemarowi Chrostowskiemu, bliskiemu przyjacielowi kapelana Solidarności. Zbigniew Branach, który miał dostęp do materiałów z procesu toruńskiego, podkreślił z całą stanowczością, że te tezy nie mają oparcia w zachowanym materiale dowodowym.
Próby ustalenia nowej daty śmierci ks. Jerzego doprowadzić musiałyby niechybnie do wniosku, że jeśli ks. Popiełuszko został zamordowany 25 października, a oskarżeni od 21 października byli w areszcie, to nie mogli być oni mordercami. Byliby nimi tak zwani „nieznani sprawcy”, podobni do tych, którzy w 1989r. dokonali zabójstwa trzech innych księży, będących zresztą przyjaciółmi ks. Popiełuszki, czyli Stefana Niedzielaka, Stanisława Suchowolca i Sylwestra Zycha.
Pierwszy z kapłanów już w latach 40-tych XX wieku był prześladowany przez bezpiekę z powodu zaangażowania w nagłośnienie sprawy mordu katyńskiego i chęci budowy w Warszawie pomnika ku czci polskich jeńców wojennych. Swoje marzenia zrealizował dopiero 1 listopada 1984r., poświęcając na Powązkach 3,5 metrowy granitowy krzyż, na którym umieszczono tabliczkę z napisem „Poległym na Wschodzie”. Nie ustawał przy tym w głoszeniu żarliwych, patriotycznych kazań, co oczywiście było nie na rękę „nieznanym sprawcom”, którzy w nocy z 20/21 stycznia 1989r. brutalnie zamordowali ks. Niedzielaka metodą „zakolankowania”, czyli łamania kręgosłupa bez pozostawiania śladów.
Ks. Stanisław Suchowolec był natomiast wikariuszem w parafii w Suchowoli, leżącej zaledwie kilka kilometrów od rodzinnej wsi ks. Popiełuszki. Tam obaj kapłani zaprzyjaźnili się, a potwierdzają to listy ks. Jerzego do matki: „Mamo, nie martw się. Jak mnie, nie daj Boże, coś się stanie, jak mnie zabraknie, to przecież Staszek mnie zastąpi”. Tak też stało się po śmierci kapelana Solidarności. Ks. Suchowolec opiekował się gorliwie państwem Popiełuszko, a oprócz tego, wzorem przyjaciela, odprawiał msze za ojczyznę, a następnie w intencji beatyfikacji ks. Popiełuszki- najpierw w Suchowoli a potem w białostockich Dojlidach. Nocą z 30/31 stycznia 1989 r. na plebanii nieznani sprawcy podłożyli śmiercionośną, nieznaną polskiej kryminologii substancję, która spowodowała wzrost temperatury do 300 stopni Celsjusza, powodując zgon ks. Suchowolca poprzez zatrucie dwutlenkiem węgla. Zatrważającym jest fakt, że w mieszkaniu nie wybuchł pożar.
W pogrzebie ks. Suchowlca uczestniczył jego przyjaciel ks. Sylwester Zych. Ze względu na swoje antykomunistyczne poglądy kilka lat przebywał w więzieniu, kilkakrotnie był napadany. Grożono mu także śmiercią. Nie dziwią więc słowa, które wypowiedział w drodze powrotnej z pogrzebu: „Teraz to już chyba wezmą się za mnie”. Okazały się one prorocze, ponieważ 11 lipca 1989r. ciało ks. Zycha odnaleziono na dworcu PKS w Krynicy Morskiej. Lekarze zidentyfikowali na ciele kilkadziesiąt ran i obrażeń, niektóre typowe dla uderzeń milicyjną pałką. Istotne jest, że śledztwo wykluczyło motyw samobójstwa. Pytanie, kto jest mordercą, do dziś pozostaje otwarte.
Zbigniew Branach na zakończenie zwrócił uwagę, że okoliczności śmierci księży Niedzielaka, Suchowolca i Zycha mają cechy wspólne, które spina klamra nieznanych sprawców, inspirowanych przez kolejnych przywódców PZPR. Motto prelekcji, zaczerpnięte z Norwida „Krew męczenników leje się w powodzi kłamstwa” pasuje jak ulał, niestety, do tematu spotkania. Trwałoby ono zapewne dłużej niż owe trzy godziny, które minęły w mgnieniu oka, bo pytań do autora było mnóstwo, ale „dzień już miał się ku wieczorowi” i „Polaków rozmowy” trzeba było przenieść do kuluarów.

Przy opracowywaniu niniejszego artykułu korzystałem z informacji przedstawionych przez Zbigniewa Branacha podczas wykładu oraz z jego strony internetowej www.branach.pl

Opracował: Erazm Stefanowski – poeta, prozaik, felietonista, z wykształcenia prawnik, członek Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”.